Emboli tehlikesine dikkat!

30 Kasım 2011 09:24 tsi
Kan pıhtısının vücutta hareket edip kalbe akciğere ve beyne ulaşması vücudumuzdaki en gizli tehlikelerden biri.

Emboli TehlikesiTürkiye'de de "pıhtı atması" denen rahatsızlığa karşı bilinç yaratmayı hedefleyen doktorlar bir dizi koruyucu önlem açıkladı. sigarayı bırakmak, kilo vermek ve hareket etmek en başta gelenler. Emboli tehlikesi ve dikkat edilmesi gerekenler...

Venöz tromboembolizm nedir?

Toplar damarlar (ven), vücut dokularından kanı toplayıp kalbe ve akciğere getiren damarlardır. Venöz tromboembolizm (VTE), toplardamarlarda kan pıhtısı (trombüs) oluşmasını ifade eden bir terimdir. Toplardamarda pıhtı oluştuğu zaman, kan akımı kısmen ya da tamamen bloke olur ve bu bölgede ağrı, kızarıklık ve şişlik meydana gelir. Bu olay vücuttaki derin bir toplardamarda olduğu zaman derin ven trombozu (DVT) adını alır. Derin ven trombozunun en önemli tehlikesi, pıhtının damar duvarından kopup kan akımıyla kalbe ve oradan da akciğere ulaşıp, akciğer damarını tıkamasıdır, bu duruma pulmoner embolizm (PE) denir. Yapılan testler veya otopsi çalışmaları VTE riskinin herhangi bir nedenle hastanede yatan hastalarda normal nüfusa oranla yaklaşık 10 kat daha fazla olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca hastane ölümlerinin %10’dan fazlasının PE nedeni ile olduğu bilinmektedir.

Venöz tromboembolizmin görülme sıklığı nedir?
Derin ven trombozu her yaş grubunda görülmekle birlikte ileri yaşlarda sıklığı artar ve 60 yaşından büyük her 100 kişiden birinde oluşur. Kalça kırığı nedeniyle ameliyat edilen hastalarda %60, diz protezi takılan hastalarda ise %84’e varan oranlarda DVT oluşabilir. Hastaneye dahili nedenle yatan hastaların ise %10-20’sinde DVT trombozu görülmekte ve hastane ölümlerin büyük çoğunluğunun dahiliye kliniklerinde yatan hastalar olduğu bilinmektedir.DVT’yi önlemek için tedavi uygulanmayan genel cerrahi hastalarında ölümcül pulmoner embolizm gelişme oranı %0.1-0.8’dir. Bu oran kalça protezi takılan hastalarda %2-3, kalça kırığı hastalarında ise %4-7 civarındadır. ABD’de her yıl 250.000 yeni venöz tromboemboli olgusu saptandığı ve bunların 50.000’inin kaybedildiği düşünülmektedir.

Venöz tromboembolizmin belirtileri nelerdir?
Derin ven trombozunun belirtileri damar tıkanıklığının oluştuğu bölgeye göre farklılık gösterir. Bacaklarda olduğunda aşağıdaki belirtiler görülür:

Ağrı
Duyarlılık artışı
Şişme
Isı artışı
Kızarıklık

Kan pıhtısı damar duvarından ayrılıp kalbi geçerek akciğer damarlarına ulaşıp, burada kan akımını durdurursa (pulmoner embolizm) şu belirtiler görülür:

Ani göğüs ağrısı
Nefes darlığı ya da hızlı solunum
Öksürükle kan gelmesi
Bilinç kaybı

Kimler risk altındadır?
Birçok faktör venöz tromboembolizm gelişme riskini artırır. Aşağıdaki faktörlerin bulunduğu kişilerde venöz tromboembolizm riski yükselir. Riski oluşturuan tablolar kalıtsal veya edinsel nedenli olabilir. Ailesel nedenler sık görülmesine rağmen VTE oluşturma riski düşüktür.

Hareketsizlik : Bu risk faktörlerinden en çok bilineni otobüs ya da uçak yolculuğu gibi uzun süre hareketsiz kalınmasıdır. Baldır kasları uzun süre hareketsiz kaldığı zaman bu bölümde toplardamar içinde pıhtı oluşabilir.

Kan pıhtılaşmasıyla ilgili hastalıklar : Bazı hastalıklarda kanın çok kolay pıhtılaşması söz konusudur ancak bu kişilerde başka risk faktörleri de yoksa genellikle bir sorun yaşanmaz. Bu risk faktörleri çoğunlukla ailesel olabilir. Bu bozukluğu taşıyanlar pıhtı geçirmeseler bile genetik danışmanlık açısından ilgili uzmanlarla görüşmesi gerekir.

Uzun süren yatak istirahatı :Uzun süre hastanede yatmak ya da felç gibi durumlarda bacaklarda kan akımı yavaşlayacağı için toplardamarlarda pıhtı oluşması kolaylaşır.

Kazalar veya cerrahi girişimler : Toplardamarları zedeleyecek kazalar veya cerrahi girişimler kan akımını yavaşlatabilir ve pıhtı oluşma riskini artırabilir. Ayrıca anestezide kullanılan ilaçlar toplardamarlarda genişleme yaparak kanın göllenmesine ve pıhtı oluşmasına yol açabilir.

Gebelik ve Lohusalık : Gebelikte pelvis ve bacak toplardamarlarında basınç artışı meydana gelir. Pıhtılaşma riskindeki artış doğumdan sonra altı hafta kadar sürer. Bu nedenle gebelik sonlansa bile gerekli önlemleri altı hafta kadar bırakmamak gerekir.

Kanser : Bazı kanserlerde kanda pıhtılaşmayı artırıcı maddelerin miktarı artar. Ayrıca bazı kanser ilaçları da pıhtı oluşumu riskini artırır. VTE geçirmiş bir kanser hastanın yaşam süresi VTE geçirmemişlere göre daha kısadır.

Kalp yetmezliği : Kalp yetmezliği olan hastalar da DVT riski altındadır, çünkü bu hastalarda kan yeterince etkili bir şekilde pompalanamaz. Bu da kanın göllenmesine yol açar ve pıhtı oluşumu riski artar.

Doğum kontrol hapları veya hormon replasman tedavisi : Her iki ilaç da kanın pıhtılaşma özelliğini artırır. Bu ilaçları kullanacak olan bireylerin öncellikle doktoruna danışması gerekir.

Toplardamar içine yerleştirilen kalp pili veya kateter : Bu cihazlar damar duvarını zedeleyebilir ve kan akımını yavaşlatarak pıhtı olşumunu kolaylaştırabilir.

Daha önce geçirilmiş DVT veya PE : Daha önce DVT geçiren hastalar tekrar DVT geçirmeye yatkındırlar.

Ailede DVT veya PE öyküsü : Ailesinde DVT veya PE geçirmiş kişiler bulunanlarda DVT oluşma riski yüksektir.

Aşırı kilolu olmak : Aşırı kilo pelvis ve bacak damarlarında basınç artışına yol açar.

Sigara

Derin ven trombozundan korunmak mümkün müdür?

Derin ven trombozundan korunmak, ortaya çıktıktan sonra tedavi etmekten daha kolaydır.

Uzun süre hareketsiz kalınacaksa baldır kaslarını çalıştırmak gerekir. Mümkün olan yerlerde aralıklarla kalkıp biraz dolaşılmalıdır.

Yatak istirahatlerinde pıhtı oluşumunu engellemek için hareket edilmelidir.
Gerektiğinde yaşam tarzı değişiklikleri yapılmalıdır. Kilo vermek, sigarayı bırakmak, kan basıncını kontrol altında tutmak DVT riskini azaltır.

Çok sayıda risk faktörü bulunan kişiler; diz veya kalça eklem ameliyatı yapılanlar; kalça kırığı oluşanlar; büyük yaralanma geçirenler; kalp yetersizliği veya ağır solunum hastalığı olan kişiler ve yoğun bakımda yatarak tedavi gören hastalarda derin ven trombozu riski yüksektir ve bu kişilere kan pıhtılaşmasını engelleyici tedavi uygulanması gereklidir.

Koruyucu tedavi doktorun derin ven trombozu riskini değerlendirmesi ve bu duruma uygun tedavinin seçilmesiyle gerçekleştirilir. Bazı durumlarda bacaklara basınç uygulayan çorap giyilmesi önerilirken, çoğu hastaya, cilt altına enjekte edilen ilaçlar uygulanır. Bu ilaçlar cerrahi girişim yapılan hastalarda ameliyattan önce uygulanmaya başlanır ve gerektiğinde tedaviye ameliyattan sonra 3 haftaya kadar uzayan sürelerle devam edilir.

Derin ven trombozu tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmediği takdirde DVT’lerin dörtte birinde 30 gün içinde pıhtı büyürken, beşte birinde küçülür, kalan kısmında bir değişiklik görülmez. Uygun bir şekilde tedavi edilmeyen hastaların yarısında üç ay içinde DVT tekrarlar.

Derin ven trombozunda pıhtı gerekli tedavilerle eritilmezse, damar duvarına yapışık olduğu yerden kurtulup kan yoluyla kalbe ulaşır, buradan da akciğerlere giderek akciğer damarlarını tıkar. Pulmoner embolizm (PE) denilen bu durum hayati tehlike taşımaktadır. Akciğere ulaşan tromboembolinin büyüklüğü hastanın durumunu etkiler. Küçük bir emboli akciğerin dışa yakın bölgesine gitme eğiliminde olup göğüs ağrısı, öksürük gibi lokal bulgulara neden olur. Bazı olgularda hiç belirti vermeyebilir. Büyük bir tromboemboli ana damarlarda yerleşerek akciğerin beslenmesini bozar ve ölüm riskinde artışa neden olabilir.

İyi tedavi edilmeyen DVT’li hastaların üçte birinde bacakta şişlik, ağrı, renk değişikliği ve bacak 1/3 alt-iç kısmında yaralar meydana gelebilir. Bu tablo post-trombotik sendrom olarak tanımlanır. Hastanın sosyal yaşamını, yaşam kalitesini etkileyen çok önemli öldürmeyen, ama süründüren bir komplikasyondur.

Venöz tromboemboliyi önleyici tedavi var mıdır?
Hastanede yatan bir hastalarda çoğunlukla birden fazla VTE risk etkenini bulunur. Örneğin kalça protezi nedeniyle ameliyat olan bir hasta cerrahinin yanı sıra genellikle yaşlı ve uzun süre hareketsiz yatan bir kişidir. Bu hastada beraberinde kanser de mevcutsa risk daha da artmaktadır. Hastanelerin iç hastalıkları ve genel cerrahi servislerinde yatan hastalarda VTE riski %10-40, ortopedi servislerinde yatan hastalarda ise %40-60 oranında saptanmıştır. Bu hastalarda VTE gelişmesi bazı yöntemlerle önlenebilir.

Basınçlı elastik çoraplar
Toplardamarlardaki kanın hareketini artırarak kanın göllenmesini ve pıhtı oluşumunu önlerler. Çoğunlukla pıhtılaşmayı önleyici ilaçlara destek olarak kullanılırlar.

Pıhtılaşmayı önleyen ilaçlar
Enjeksiyon yoluyla verilen ve kan pıhtılaşmasını engelleyen ilaçlar en etkili yöntemi oluşturur.

Genel önlemler
Erken mobilizasyon ve bacak egzersizleri; bol sıvı alınması.
 
Venöz tromboembolizmin tedavisi nasıldır?
Derin ven trombozu tedavisinin amacı toplardamardaki pıhtının büyümesini önlemek, yeni pıhtı oluşumuna engel olmak ve pıhtının koparak akciğere gidip pulmoner embolizme sebep olmasını engellemektir.

Pıhtılaşmanın önlenmesi
DVT’de tedavi olarak kan pıhtılaşmasını önleyici ilaçlar kullanılır. Böylece mevcut pıhtının büyümesi ve yeni pıhtı oluşumu önlenir. Tedavi önce enjeksiyon yoluyla kullanılır. Daha sonra ağızdan alınan pıhtılaşma engelleyici ilaçla en az üç ay devam edilir.

Basınçlı elastik çoraplar
Bu çoraplar bacağa basınç uygulayarak damarlarda kan göllenmesi oluşmasını, dolayısıyla pıhtı oluşumunu önlerler.

Guvenplatformu.org 


Bu haber 17,355 defa okundu.