Tiroid hastalıklarından korunma yolları

9 Ağustos 2010 09:39 tsi
"İyot eksikliği sadece, deniz seviyesinden yüksekteki köylerde ve yaylalarda yaşayanlarda tiroid hastalığı riski oluşturur, sanıldığının aksine normal beslenen ve deniz seviyesidne yaşayanlarda tiroid hastalığı nednei iyot eksikliğine bağlı değildir."

Nedir şu tiroid dedikleri?
Prof. Dr. Cumali Aktolun, tiroid hakkında yanlış bilinen konulara değindi.
Tiroid; her insanda bulunan ve bulunması gereken bir organdır. Boynumuzda, gırtlağın önünde, adem elmasının altında, yüzeyde ciltaltında bulunur.

Tiroidin boyundaki önden görüntüsü, U harfine benzer. 2 adet bacağı (bunlara tiroid lobu denir), 1 adet de birleşme noktası (buna isthmus denir) vardır.

Tiroidin görevi; tiroksin ve kalsitonin isimli 2 hormonun üretmektir. Tiroksin hormonu, halk arasında T3, T4 olarak bilinir.

Tiroid, organın adıdır, hastalığın adı değildir. Türk Dil Kurumu, tiroid yerine tiroit kelimesini tercih etmektedir.

Guatr; tiroid bezinin büyümesine guatr denir. Bu büyüme, gözle görülebilir veya sadece tıbbi görüntüleme yöntemleri ile ortaya konabilir. Halk arasında tiroidin her türlü hastalığına guatr demek alışkanlık olmuştur.  Halbuki tıbben, sadece, tiroidin kanser dışındaki büyümelerine guatr denmektedir. Guatr, her zaman tiroid hormon üretimini bozmaz. Bazen hastanın boğazında çok büyük bir guatr olmasına rağmen tiroid hormonu normal olabilmektedir.

İç Guatr: Dışarıdan gözle görülmeyen tiroid hastalığına halk “iç guatr” demeyi tercih etmektedir, özellikle de zehirli gautr’a iç guatr demek adet olmuştur. Tıbbi olarak doktorlar iç guatr veya dış guatr kelimelerini kullanmaz.

Nodül: Tiroid’te bulunmaması gereken kitlelerdir. En önemli riski, kanser olabilmeleridir.

TİROİD HASTALIKLARI

2 ana gruba ayrılır: 1) Tiroidin hormon hastalıkları, 2) Tiroidin yapısal hastalıkları.

Tiroidin Hormon Hastalıkları: Tiroidin hormon üretimindeki bozukluklardır: 2 tür tiroid hormon hastalığı vardır: Tiroid tarafından aşırı hormon üretilirse buna hipertiroidi, yani zehirli guatr denir. Aksi de mümkündür, tiroid yetersiz hormon üretimi yaparsa buna hipotiroidi (tiroid hormon yetmezliği) denir.

Tiroidin Yapısal Hastalıkları: Tiroidin yapısı, dokusu bozulmuştur, tiroid hormonu üretimi normal veya anormal olabilir. Bu hastalıkları 2 gruba ayırıyoruz: tiroidin kanserleri, tiroidin kanser dışındaki diğer yapısal hastalıkları.

Tiroidin Kanser Dışındaki Diğer Yapısal Hastalıkları: Bu hastalıkların en yaygın olan 2 türü vardır; tiroid nodülleri, tiroid iltihapları.

Tiroid Nodülleri: Tiroid’de bulunan “kitle”lere verilen isimdir. Nodüllerin kanser riski vardır. Nodüller, tiroid kanseri öncüsü olabilir. Kanser riski tiroid nodülünün cinsine göre değişir. 3 tür nodül vardır.

Çok çalışan nodüller (hiperaktif nodül, sıcak nodül), az çalışan nodüller (hipoaktif nodül, soğuk nodül), normal düzeyde çalışan nodüller (normoaktif nodül, ılık nodül).

En yaygın nodül, ılık nodüllerdir. Kanser riski sıcak ve ılık nodüllerde %5 civarındadır; yani her 20 nodülden 1’i kanserdir. Soğuk nodüllerde kanser riski %25 tir, yani her 4 soğuk nodülün 1’inde kanser vardır. Bir hastada birden çok nodül olabilir.

Tiroid’te nodül varsa, bu guatr türüne nodüllü guatr denir; nodül tek 1 adet ise tek nodüllü guatr (soliter nodüllü guatr), nodül birden çok ise çok nodüllü guatr (multinodüler guatr) denir.

Tiroid İltihapları: Çoğunluğu mikropsuz tiroid iltihabıdır. En popüle rolanı, Haşimoto hastalığıdır. Halk, Haşimato hastalığı demeyi tercih etmektedir. Erişkin kadın nüfusunun yaklaşık %10’unda vardır.

Kanser Riski İle İlgili Genel Yanılgı: Eskiden tek nodüllerde kanser riski yüksek olarak kabul edilirdi. Artık, son 5 yıl içinde yayınlanan araştırmalarda çok nodüllü guatr’da kanser riskinin daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.

Tiroid Hastalıklarının Belirtileri:

Tiroid Hastalıklarının En Sık Görülen Belirtileri Nelerdir?
1) Çarpıntı (kalp çarpıntısı)
2) Kilo Artışı
3) Çabuk Yorulma
4) Aşırı Sinirlilik

Tiroid hastalarında da görülen çarpıntı; efor olmadan, yani hasta dinlenirken, her zamanki çalıştığı gibi çalışırken ortaya çıkar. Çarpıntı, en sıklıkla; tiroid bezinin aşırı hormon üretmesi (hipertiroidi) sonucu ortaya çıkar. Ancak, tiroid hormonu az üretilen (hipotiroidi) hastalarda da çarpıntı görülebilir. Sıcak nodüllü (çok çalışan tiroid nodülü) hastalarda çarpıntı en sık görülen belirtidir.

Kilo Artışı; tiroid hormonu yetersiz olan, tiroid bezi yavaş çalışan hipotiroidi hastalarında diyete rağmen kilo verememe, kilonun hızlı artışı, iştahın artması ve devamlı yemek yeme ihtiyacı şeklinde kendini belli eder.

Çabuk Yorulma; tiroid hormonu azlığında (hipotiroidi) veya çokluğunda (hipertiroidi) görülebilir. Tiroit hormonu normal olan nodül ve guatr hastalarında çabuk yorulma görülmez.

Aşırı Sinirlik; tiroid hormonu aşırı üretilen yani hipertiroidi hastalarında öfke, saldırganlık, kavgacılık sık görülürken troid hormonu yetersiz olan yani hipotiroidi hastalarında depresyona bağlı gerginlik ve sinirlilik görülür. Ama, Türk toplumu, genelde yaşam koşulları ve genetik özelliklerin etkisi ile çabuk kızan, çabuk sinirlenen, gergin kişilerin sık görüldüğü bir toplumdur; o nedenle her aşırı sinirli kişinin illa ki tiroid hastası olması gerekmez.

Tiroid Hastalığı Şüphelendirecek Belirti ve Bulgular

Çarpıntı (Kalp Çarpıntısı)
Ellerde Titreme
Ani Kilo Artışı
Ani Kilo Kaybı
Düşük
Ölü Doğum
Kısırlık
Gözlerin İleri Doğru Çıkması (Egzoftalmi)
Diyete Rağmen Kilo Verememe
Ani Öfke Patlamaları
Aşırı Sinirlilik
Kabızlık
İshal
Bulantı
Unutkanlık
Adet Düzensizliği
Omuz, Boyun, Sırt, Bel, Kol, Bacak Ağrısı,
Adele Krampları,
Çabuk Yorulma,
Çalışmaya İsteksizlik,
Cinsel isteksizlik
Cinsel Performans Düşmesi,
Depresyon
Panik Atak
Sık Dışkılama
Ses Kısıklığı Seste Çatallanma
Yutkunma Güçlüğü
Nefes Darlığı
Boğazda Sıkıntı Hissi
Boğazda Takılma Hissi
Boğazda Şişlik
Uykuda Nefes Darlığı (Uyku Apnesi)
Uykusuzluk
Horlama
Sıcak Basması
Çok Üşüme
Gece Terlemesi
Aşırı Terleme
Tırnaklarda Kırılma
Tırnaklarda Soyulma
Tırnaklarda Yarılma
Tırnaklarda Lekelenme
Cilt Kuruluğu
Kalp Ritm Bozukluğu
Kadınlarda Saç Dökülmesi
Saçlarda Kepeklenme
Saçlarda Matlaşma
Uzmana Başvurun: Yukarıdaki şikayet, bulgu ve belirtiler bir çok diğer organın hastalığında da ortaya çıkabilir ancak bu bulgu, belirti ve şikayetler varsa size ve doktorunuza tiroid hastalığını düşündürmelidir. Bu şikayet, bulgu ve belirtilerin hepsi birden bulunmaz; biri veya bir kaçı bulunur.

“Tiroid Hastalığı Var Mı” Testleri:

Bu testlere “tarama testi” (screeening tests) denir. Bu testler; toplam 4 adetttir-tiroid ultrasonografisi, kanda yapılan TSH, Anti-tpo ve Anti-tg testleridir. Bu testler, sizde herhangibir tiroid hastalığı olup omadığını gösterir. Bu testler normalse, sizde tiroid hastalığı yok demektir.

Tiroid Hastalıkları Tanı Testleri ve Yöntemleri:

Bu test ve yöntemler, sizdeki tiroid hastalığının cinsini, nedenini, hangi safhada olduğunu, tedavisinin nasıl yapılması gerektiğini, tedaviden sonra ortaya çıkabilecek durumları gösterir. Bu testlerinin biri diğerinin yerini tutmaz. Her bir testin verdiği bilgi diğerinden farklıdır. Bu nedenle, “Bana ultrasonografi yapın, kan testine gerek yok” veya “Sintigrafi yapın biyopsiye gerek yok” demek mümkün değildir. En önemli tanı yöntemleri:

Tiroid Ultrasonografisi,
Tiroid Sintigrafisi,
Tiroid İğne Biyopsisi,
Tiroid Kan ve İdrar Testleri
Tiroid ultrasonografisi, her tiroid hastasına mutlaka yapılmalıdır. Bu yöntem, nodül olup olmadığını gösteren en kesin testtir. Diğer başka bilgiler de verir ama kanser olup olmadığını göstermez.

Tiroid sintigrafisi, tiroidin ve/veya tiroid nodülünün fonksiyonunu gösterir, kanser olup olmadığını göstermez.  Nodüller sintigrafide; soğuk, sıcak veya ılık olarak sınıflanır.

Tiroid İnce İğne bİyopsisi: Mutlak surette real-time ultrasonografi altında 2 kişi tarafından yapılmalıdır. Yani, iğne nodüğle girerken ultrasonografide görüntü “canlı yayın” yapmalıdır.

Kan ve İdrar testleri; çok fazla kan testi vardır; önemli noktalardan biri, T3 ve T4 ölçümüdür. FT3 (serbest T3) ve FT4 (serbest T4) ölçülmeli, TT3 veya TT4 ölçülmemelidir, yanıltıcıdır. Raporda FT3 veya FT4 yazmıyorsa TT3 ve TT4 ölçümü yapılmıştır. Tiroglobulin ve tiroid antikorları (anti-tpo, anti-tg) mutlaka her hastada ölçülmelidir.

Tiroid Hastalıklarından Korunma Yolları:

Sakin, huzurlu bir yaşam sizi tiroid hastalığından önemli ölçüde korur.

Şeker hastalığı ve şişmanlık tiroid hastalıklarını tetikleyen önemli sağlık sorunlarıdır.

İyot eksikliği sadece, deniz seviyesinden yüksekteki köylerde ve yaylalarda yaşayanlarda tiroid hastalığı riski oluşturur, sanıldığının aksine normal beslenen ve deniz seviyesidne yaşayanlarda tiroid hastalığı nednei iyot eksikliğine bağlı değildir.

Fazla iyot kullanımı, başta haşimato hastalığı olmak üzere tiroid sağlığını bozabilir. Gerekmedikçe, bilimsel araştırmalarla iyot eksikliği kesinlikle ortaya çıkmamışsa bir topluma iyotlu tuz yedirilmemelidir.

Diş röntgeni çektirende tiroit kanseri riski daha fazla

Gerekmedikçe boyun, çene ve diş röntgeni çekilmemelidir. 2007 yılından beri Guatr ve Tiroid Kanseri Derneği olarak, çocukların bu tür filmlerden olabildiğince korunması ve eğer bu filmler mutlaka çekilecekse tiroidinin korunması için bir çok uyarıda bulunduk, toplumu bilinçlendirdik. Daha son ay yeni çok yeni bir araştırmada çocukluğunda diş röntgeni çekilen kişilerde tiroid kanseri görülme riski yüksek bulunmuştur.

Çernobil kazası, Avrupa ve Türkiye’de tiroid kanserini artırmış olabilir.

Su, have ve çevre kirliliği; son yıllarda tiroid hastalıklarının oluşmasına neden olduğu yönünde üzerinde en çok durulan konulardır.

Tiroid Konusunda Yanlış Bilinenler

Tiroid hastalıkları, sadece Karadeniz Bölgesinde görülür (YANLIŞ), her şehirde, kasaba ve köyde tiroid hastalığı görülür.

Tiroid nodülü çok yaygın, herkeste var, önemli değil (YANLIŞ), çok yaygındır, ama önemlidir, kanser habercisi olabilir.

Guatr, sadece kara lahana yiyenlerde görülür (YANLIŞ), artık kara lahananın tiroid hastalığı yaptığına olan bilimsel inanç tamamen kaybolmuştur.

Bütün tiroid hastalıklarında iyotlu tuz iyi gelir (YANLIŞ), sadece iyot eksikliği mevcut olan guatr hastalarında iyotlu tuz faydalı olur, iyot eksikliği yoksa iyotlu tuz kullanımı zarar verebilir.

Boğazda şişlik yoksa tiroid normaldir, tiroid hastalığı yoktur (YANLIŞ), tiroid hastalıkalrınıns sadece üçte birinde boğazda şişlik vardır.

Tiroid hastalıkları, kaderdir, tedavi edilemez (YANLIŞ), tedavi edilir, ömür boyu sürer.
Tiroid hastalıkları, sadece ameliyatla “temizlenir”(YANLIŞ), ameliyat sadece az sayıda tiroid hastasına uygulanır, uygulanmalıdır.

Ameliyattan sonra tiroid hormon hapı kullanmaya gerek yok (YANLIŞ), her tiroid ameliyatı tiroid hormon üretimini yetersiz hale getirebilir, her ameliyattan sonra takip ve ilaç kullanımı gerekir.

Soğuk nodüllerin hepsini ilaçla tedavi etmek mümkündür (YANLIŞ), soğuk nodüllerde biyopsi sonrasında bazı hastalarda ilaçla tedavi yapılır.

Dopler tetkiki ile nodülün kanser olup olmadığı anlaşılır (YANLIŞ), Dopler ile kanser olmadığı tanısı koymak abartıdır, sakıncalıdır, bilim dışıdır, yanlıştır.

Ultrasonografi ile nodülün kanser olup olmadığı anlaşılır (YANLIŞ), sadece biyopsi ile kanser riski değerlendirilir.

Sintigrafi ile nodülün kanser olup olmadığı anlaşılır (YANLIŞ), sadece biyopsi ile kanser riski değerlendirilir.

Tiroid hormonlarını ölçtürdüm, normal çıktı, ben kanser veya başka tiroid hastalığı yok(YANLIŞ), bu ölçüm sadece tiroid hormon hastalığı olmadığını gösterebilir.

Boynumda bir şişlik var ama zararsız (YANLIŞ), her şişilk ciddiye alınmalıdır.

Gözü ileriye çıkan zehirli guatr hastası tedavi edilmesin, gözü daha kötü olur (YANLIŞ), etkili tedaviden sonra göz kısmen veya önemli ölçüde geriye gelir.

İnce iğne biyopsisi çok acı verir (YANLIŞ), boğaz cildi özel olarak uyuşturulursa acı çok az olur.

Tiroid'deki nodüle iğne biyopsisi yapılırsa kanser yayılır (YANLIŞ), tamamen bilim dışı, gerçek dışı, halk efsanesidir.

Boğazımda hiç şikayetim yok ki ben de tiroid hastalığı olsun (YANLIŞ), tiroid hastalıklarından kaynaklanan şikayetler genellikle anlaşılmaz, çekuplarda mutlaka tiroide de bakılmalıdır (tarama testleri yapılmalıdır)

HABERTURK.COM - SERAP ÖZGÜN

Bu haber 3,802 defa okundu.