Kirliliğe karşı bir set: Yosunlar

3 Ağustos 2010 10:53 tsi
Bugün artık, esrarı yavaş yavaş çözülmeye başlayan canlılar âlemi âdeta, gözler ününe serilmiş binbir hikmet tablosu!

Dr. Muvaffak Ayvaz'ın yazısı:  

Yaratıcı El tarafından, her yanı hikmet ve faydalarla donatılmış şu muhteşem Kainat Sarayı, meğer çirkin görünen yönleriyle bile ne güzelmiş.! Ona, insanoğlunun görgüsüzce müdaheleleri ve hoyratca karışmaları olmasaydı; o, bilinen, bilinmeyen güzellikleriyle devam edip gidecekdi.

İşte çirkin ve faydasız gibi gördüğünüz yosunlar; dönün fıtrata ve teslim edin onlara kirlettiğiniz sahaları.!

Son derece hassas varlıklar olan yosunlar havadaki bazı zararlı maddelere karşı o kadar duyarlıdırlar ki, biyolojik ölçme ve dökümantasyon ameliyeleri bunlarla da yapılabilir. Bunun için sadece her bir yosun nevinin coğrafik dağılışını incelemek yeterlidir.

Bu indikatör (belirleyici) organizmalar, analitik ölçme metodlarının bile tesbit edemediği, havada çok az miktarda bulunan zararlı maddeleri çok sıhhatli bir şekilde tesbit edebilirler. Bir çok bakımdan laboratuar cihazları umumiyetle havadaki zararlı maddeleri teker teker analiz edebildiklerinden bunların ancak hepsinin toplamı kirlilik hakkında kat'i bir malumat verebilir.

Yosunlar ise bütün zararlı maddeleri bünyelerinde depo edebildiklerinden, bir ölçmede kirlilik hakkında daha kati malumat verebilirler. Tayin işlemi için önce havadaki zararlı madde muhtevası ile muayyen, uygun cinsteki yosunların gelişme ve yayılma durumları arasındaki münasebet tespit edilir. Hava kirliliğinin aşırı veya çok fazla olduğu bölgelerde, bazı yosunlar ya hiç yetişmez ya da çok cılız olurlar. Kirli bölgeden uzaklaştıkça çeşit ve sayı olarak yosunların hızla arttığı görülmüştür. Havadaki kükürt-dioksit miktarının ölçüm değerleri ile ağaç kabuklarında yaşayan yosunların miktarları arasındaki tenasübden faydalanılarak, havadaki ortalama kükürt dioksit miktarı tespit edilebilir. Şayet 1 m3 havadaki kükürt-dioksit miktarı 150 mikrogramdan fazla ise ağaç kabuklarında yosun yetişmez. Sadece Pleurococcus türü yeşil algler bulunur. Eğer kabuklarda Parmelia veya Anaptychia cinsinden yosunlar varsa, kükürt-dioksit muhtevasının 1 m3 hava başına 40 mikrogramdan az olduğu söylenebilir ve bu hava teneffüs edilmeye uygundur.

Bazı Cinsler de Sadece Kirli Havadan Hoşlanır:
Şehirlerde ve sanayiin kesif olduğu bölgelerde yosun nevilerindeki muazzam sayıdaki azalmalar, başta zararlı maddelerin fazla oluşundan, ikinci olarak da elverişli vasatların azlığından ileri gelmektedir. Hava kirliliğinin fazla olduğu bölgelerde zararlı maddelere karşı mukavim yosun çeşitleri oldukça boldur. Hava kirliliği arttıkça bunlarında sayısı arttığı için kirlilik hakkında bir indikatör olarak kullanılabilirler. Lecanora conizaeoides adlı ağaç kabuğu yosunları buna güzel bir misaldir. Bunlar nispeten basit bir kimyevî hüner ile çevrelerindeki zararlı maddeleri tesirsiz hale getirip kendi gelişmelerini sürdürürler. Bu yüzden meyve ve bulvar ağaçlarında çok çeşitli mozaik şeklindeki yosun toplulukları yerine, belirli çeşitteki yosunlar gelişme gösterir. Kurşunî yeşil L. conizaeoides yosunları yalnızca kış aylarında havası en az 60 mikrogram kükürtdioksit ihtiva eden bölgelerde yetişir. Havası temiz, yerlerde çok azdır veya hiç görülmez. Asrımızın başında bu yosun çeşidi oldukça nadir görülürken şimdi sanayiin kesif (sık) olduğu mahallerde en çok rastlanan kabuk yosunudur. Muayyen bir bölgede bunların fazla olması orada havayı kirletici unsurların fazla olduğuna kesin işarettir. Nev'ice zengin yosunlar ile büyük satıhlı L. conizaeoides'ler birbirlerine zıd vasatlarda yetiştiklerinden, birinin olduğu yerde diğeri görülmez.

Ağaç kabuklarında yaşayanların aksine taşlar üzerinde yaşayan yosun çeşitleri hava kirliliğinin fazla olduğu mahallerde yaygındırlar. Öyleyse beton yığınlarından ibaret şehirler "kalevî reaksiyon" gösterdiği için her yönüyle bunların gelişmelerine uygun bir vasat teşkil eder. Kükürt-dioksit ihtiva eden asitli yağmurların nötrleşmesi ve yosunların gelişmesini engelleyen zararlı maddelerin azaltılması böylece sağlanabilir. Müşahedeler göstermiştir ki şehirlerde beton veya asbest çimentosu üzerinde, beklenenden daha fazla yosun türü yetişmektedir.Bu bakımdan şehirlerde beton ve benzeri zeminlerde büyüyen yosunlara bakılarak, havadaki kükürtdioksit ve diğer zararlı madde muhtevası hakkında fikir yürütmek yanlış neticeler ortaya çıkarabileceğinden, ağaç kabuklarında yaşayan yosun türleri daha elverişli ve maksada hizmet edicidir.

Yosunlar dışında, her yerde yetişebilen ve çevremizdeki ağır metal kirleticilerinin bir indikatörü olarak kullanılabilmesinin yanı sıra, bu maddelerin analizini de mümkün kılan bitkinin Karahindiba (Taraxacum officinale) olduğunu biliyor muydunuz?

Bir grup araştırmacı karahindiba çiçeğinin faydalarını araştırmak üzere yaptıkları çalışmalarda, bu bitkinin ağır metalleri (kurşun, çinko, bakır, vs.) bünyesinde depo ettiğini bulmuştur. Şehir için ve şehir dışı dahil olmak üzere beş ayrı bölgeden toplanan bu bitkiler; çiçek, kök, gövde kısımlarına ayrıldı ve bu kısımlar yıkanıp kurutulduktan sonra okside edildi (yakıldı). Asid ile muamele neticesi meydana gelen solüsyonlar analiz edildiğinde, köklerin daha fazla ağır metal ihtiva ettiği ortaya çıktı.

Bir şehrin trafiğinin yoğun olduğu kısımlarından toplanan nümunelerde ağır metallerin konsantrasyonları daha fazla idi.

Meselâ: Köklerde: Kurşun: 116 ppm Çinko: 73 ppm Bakır: 32 ppm

Bu yüksek nisbetteki kirleticiler otomobil eksozlarından çıkan elementlerdir (bakır hariç).

Bugün artık, esrarı yavaş yavaş çözülmeye başlayan canlılar âlemi âdeta, gözler ününe serilmiş binbir hikmet tablosu!.. Kimi ibret, kimi de menfaatimiz için bir tablo, bir sofra.. Yeter ki, gelişen imkânlarla bunların derûnlarını kurcalamaya çalışalım.
 
Sızıntı Dergisi

Bu haber 2,291 defa okundu.