Lavanta Isparta'dan gitsin teklifi

13 Temmuz 2010 10:44 tsi
Süleyman Demirel Üniversitesi Gül ve Gül Ürünleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (GÜLAR) Müdürü Prof. Dr. Hasan BAYDAR'ın Haber32'ye verdiği özel demeç...

BEYOĞLU’NA LAVANTA ISPARTA’DAN GİTMELİDİR

 24 Nisan 2010 tarihinde başlatılan bir etkinlikle, Beyoğlu Güzelleştirme ve Koruma Derneği tarafından "Beyoğlu Lavanta Kokuyor" projesi kapsamında, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı sponsorluğunda İstiklal Caddesi'nde bulunan tramvaylara Tünel İstasyonu giriş ve çıkışına yerleştirilen 72 adet soğuk buhar püskürtme aparatı ile lavanta yağı püskürtüldü. Bu etkinliğin bir yıl boyunca sürdürüleceği ve ayda 5 ton kadar lavanta esansı kullanılacağı ifade ediliyor.
 
> Peki, Beyoğlu’na neden lavanta kokusu? Çünkü lavanta 1936 yılından beri Beyoğlu’nun simgesidir (Eski zamanlarda Beyoğlu efendileri Rebul markası lavanta kolonyası sürünmeden İstiklal caddesine çıkmazlarmış). Lavanta yağı dünyada üretilen yüzlerce uçucu yağ arasında ilk 15 arasında yer alıyor ve dünyada her yıl 1500 tondan fazla lavanta yağı üretiliyor. Lavanta yağı sadece güzel ve hoş kokusu nedeniyle değil, stres kovucu, sinir sistemini yatıştırıcı, sakinleştirici ve antimikrobiyal özellikleri nedeniyle de çok ilgi çekmeye devam ediyor. Üstelik lavanta tomurcuklarından yapılan uyku yastıkları, huzurlu ve kaliteli bir uyku için de çok ideal.
 
> Şimdi, yukarıda kısaca özetlediğim bu bilgilerin Isparta ile olan ilgisi nedir diye sorulabilir. Evet, lavanta kokusu Türkiye’de Beyoğlu ile özleşmiş olabilir, ancak Türkiye’de ve hatta Isparta’da dahi yeterince bilinmeyen ve üzerinde önemle durulmayan bir husus var ki, o da Isparta’nın sadece gül yağının değil lavanta yağının da üretim üstü olduğudur. Türkiye’nin birçok yerinde lavanta park, bahçe ve süs bitkisi olarak kullanılıyor olabilir, ancak Isparta’da lavanta aynen yağ gülü gibi çiçeklerinden uçucu yağı damıtılan ve tarla alanlarında yetiştiriciliği yapılan değerli bir aromatik bitkidir. Mayıs-Haziran aylarında gül bahçeleri pembeye bürünürken, Temmuz-Ağustos aylarında ise lavanta tarlaları maviye bürünüyor. Böylece çiçeklenme dönemi yağ gülü ile çakışmadığından, bu güzel ve hoş kokulu üründen bazı gül yağı fabrikalarında lavanta esansı (lavandin yağı) da elde ediliyor.

Merak edenler için söylüyorum, Isparta’da lavanta tarlaları Keçiborlu ilçesinin Kuyucak, Kuşçular ve Çukurören köylerindedir. 1970’lerden beri, bu köylerin özellikle eğimli, kıraç ve susuz arazileri üzerinde lavanta (Lavandula hybrida var. Super) başarılı bir şekilde yetiştiriliyor. Çok yıllık ve küçük çalı formunda bir bitki olan lavanta, hiç sulanmadan ve hatta gübrelenmeden yetiştirilebildiği, üstelik önemli bir hastalık ve zararlısı da olmadığından organik tarıma da çok uygundur. Bu nedenle, toplam lavanta dikim alanı 2500 dekara yaklaşan Kuyucak vadisi (yağ gülü ve lavantanın kucak kucağa olduğu bu vadiye “Açık Parfüm Vadisi” adını verdim) organik lavanta üretim alanı olarak ilan edilmeli, Isparta nasıl ki gülcülükte bir marka olmuş ise, lavantada da aynı başarıyı yakalamalı, fırsatları iyi değerlendirmelidir.

 Beyoğlu’nun sokaklarına püskürtülen, Rebul kolonyasına katılan, parfüm, kozmetik, aromaterapi ve temizlik ürünlerinde kullanılan lavanta yağları, Fransa ve Bulgaristan gibi Akdeniz ve Balkan ülkelerinden ithal edilerek değil, hali hazırda Isparta’da üretilen lavanta yağı olmalıdır. Bu amaçla Isparta lavantasının tanıtımı yapılmalı, Temmuz ayında Kuyucak köyünde lavanta festivali düzenlenmelidir. Üstelik eko-turizme son derece uygun olan lavanta vadisi aynı zamanda balarıları için de ideal bir bal ve polen kaynağı durumundadır. Bu nedenle, aromatik ve şifalı lavanta balı üretiminde de yörenin büyük bir potansiyel olduğu anlaşılmalıdır.

Kuyucak köyü ve çevresinde her yıl 20 Temmuz-15 Ağustos arasında saplı olarak biçilen lavantalar (1 da alandan ortalama 500 kg verim alınmaktadır) taze olarak uçucu yağ tesislerinde (Mehmet Ali Doğan ve Nihat Yılmaz’ın sahibi olduğu tesislerde) buhar distilasyonu tekniği ile damıtılıyor ve yılda 2500 kg kadar lavanta yağı üretiliyor (1 kg lavanta yağı elde etmek için ortalama 60 kg taze saplı lavanta damıtılmaktadır). Elde edilen lavanta yağı daha çok iç piyasaya sürülüyor ve toptan satış fiyatı kg başına 50-75 TL arasında değişiyor. Ayrıca taze saplı lavanta çiçekleri gölgede kurtulduktan ve dövülerek saplarından ayrıldıktan sonra kuru tomurcuk olarak pazarlanıyor (5 kg taze saplı lavanta demetinden 1 kg kadar kuru lavanta çiçeği elde edilebilmektedir). 2009 yılında kuru lavanta tomurcuğunun toptan satış fiyatı 3.75 TL/kg olarak gerçekleşmiştir.

2005 yılından beridir Süleyman Demirel Üniversitesi Gül ve Gül Ürünleri Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde (GÜLAR) sadece Isparta gülü üzerinde değil, başta lavanta olmak üzere diğer aromatik bitkiler üzerinde de araştırmalara devam ediyoruz.

 GÜLAR’da yaptığımız araştırmalarda; Kuyucak yöresinde yetiştirilen lavanta çeşidinde (Super A lavandin çeşidi) taze saplı çiçek veriminin ortalama 500 kg/da, sapsız kuru çiçek veriminin ortalama 100 kg/da, taze saplı üründe uçucu yağ oranının ortalama %1.5, kuru tomurcuk üründe uçucu yağ oranının ortalama %5.5, uçucu yağında linalool oranının %30-45 arasında ve linalil asetat oranının %20-30 arasında bulunduğunu saptadık.
 Kuyucak yöresi lavanta yağının en önemli kalite sorununun, Avrupa Farmakopesi’ne göre üst sınırı %1.2 olması gereken kafur (camphor) maddesinin bazen %5’ten daha yüksek olması ve linallool oranının linalil asetat oranından fazla bulunmasıdır. Halen GÜLAR’da daha yüksek çiçek verimine ve uçucu yağ kalitesine sahip olan yeni lavander (Raya, Vera, Silver ve Munstead gibi) ve lavandin (Hidcote, Dutch, Grosso, Abrialli gibi) çeşitlerini araştırıyor, hem in vitro koşullarda mikroçoğaltımı, hem de in vivo koşullarda makroçoğaltımı üzerinde çalışmalara devam ediyoruz.

 SDÜ kampüsü içerisinde yer alan GÜLAR lavanta deneme tarlasındaki bütün lavander ve lavandin çeşitlerini ayrıca Kuyucak köyü koşullarında da deniyoruz. Üstelik lavantadan endüstriyel olarak lavanta suyu (yağının %55’i borneol), lavanta konkreti (110 kg kuru çiçek veya 160 kg taze saplı lavantadan’dan 1 kg konkret elde edilebilir) ve lavanta absolütü (1 kg konkretten 0.6 kg absolüt elde edilebilir) de elde edilebileceğini tespit ettik.

Özet olarak Isparta’yı, sadece gülü ile değil lavantası ile de söz sahibi yapmayı hedefliyoruz. şeklinde konuştu.

Bu haber 5,242 defa okundu.