Beslenerek kanserden korunun...

2 Nisan 2010 11:51 tsi
Bazı yiyeceklerin kanser yaptığının söylenmesi 10 yıl önce bir komplo teorisi gibiydi. Bugün birçok endüstriyel gıdanın, kimyasalların kansere yol açtığı biliniyor. Kansere sebep olan yiyecekler gibi, kanserden koruyanlar da var. İşte iyiler ve kötüler...

Prof. Dr. Ahmet Aydın’ın beslenmebulteni.com sitesinde yayınlanan yazısı:

Kanser sanki bulaşıcı bir hastalık salgını gibi, sürekli artıyor… Tıptaki ilerleme kanserdeki artışı azaltmadığı gibi ilerlemesini de engelleyemiyor!. Uzmanlar kanserin ancak erken teşhisinin (mamografi, prostat spesifik antijen; PSA ve diğer tümör belirteçleri vb.) yapılabileceğini ve ilerlemesinin de ilaç, ışın ve ameliyat ile mümkün olduğunu anlatıyorlar. Bu erken teşhis çabalarının tıp sektörüne para kazandırmaktaki başarısı ile kanserin tedavi başarısı maalesef aynı paralellikte gitmemektedir. Bu çevreler rant getirmediği için kanserin erken önlenmesi adına neredeyse hiç çaba sarf etmemektedirler.

Kanser vakalarının yarısını akciğer, kalın bağırsak, meme ve prostat tümörleri oluşturur. Kalın bağırsak (kolon), meme ve prostat kanserlerinin yüzde 80’inde neden beslenme hatalarıdır ve rahatlıkla önlenebilirler.

Kanser ve beslenme

Hayatımızı sürdürebilmemiz için hücrelerimizin sürekli yenilenmesi yani bölünüp çoğalmaları gerekir. Yaşam süresini dolduran hücreler vücuttan atılırlarken yerlerine yenileri gelir. Bu denge genlerin kontrolü altındadır. Bazı genler hücrelerin bölünüp çoğalmasını sağlarken, bazıları da aşırı hücre üremesini dizginlerler. Çocukluk çağı dışında yaşlanan hücrelerle yeni yapılanlar hemen hemen birbirine eşittir.  Aşırı hücre üremesinin dizginlenememesine, yani yıkımdan çok yapım olmasına kanser denir (1).

Kanser oluşum mekanizmaları

Beslenme, hava kirliliği, radyasyon, sigara, çevre kirliliği, gıda katkı maddeleri ve çeşitli toksinler yaptıkları hasarla gen fonksiyonlarını bozarlar (mütasyon) ve hücreler aşırı şekilde ürerler. Hücrelerin aşırı şekilde üremesini  dizginleyen genler ise aktiviteleri azaldığı ya da bu aşırılıklarla baş edemediği için kanser oluşur.

Diyetteki mutajenik (mütasyon yapan) ya da kanserojen ajanlar DNA’ya bağlanarak onu hasara uğratırlar. Hasar kritik bir düzeye ulaşınca normal hücreler kanserli hücreler haline dönüşür. DNA onarım enzimleri ve diğer gen koruyucu mekanizmalar 24 saat içinde hasarın yüzde 90’ını temizler (2,3). En mükemmel DNA onarım mekanizmaları insanlarda bulunur. 

Her insan hücresinde günde 10,000 mütasyon olur. Eğer DNA onarım enzimleri yoksa ya da yetersiz çalışıyorlarsa bu mütasyonlar hızla kansere yol açarlar (4).

Hücrelerin DNA onarım kapasiteleri sınırlıdır. Bu nedenle gen koruyucu mekanizmalar son derece önemlidir.

Kanser-ölüm oranları

Kanserler organların işlevlerini bozarak yaşamımızı tehlikeye atarlar. Kanser tüm dünyada en çok ölüme neden olan iki hastalıktan biridir (diğeri koroner kalp hastalığıdır).

Tarihte kanser

Hırvatistan’da M.Ö. 5300 ile M.S. 1850 yılları arasında yaşamış 3160 insanın (ortalama yaş 35) iskeletleri birincil kemik tümörleri ve ikincil ya da metastatik (başka organdan kemiğe sıçrayan)  kemik tümörleri açısından incelenmiş ve günümüze göre son derece düşük sayıda kemik tümörü saptanmıştır (5). Tümör sayısı günümüzdeki ile kıyaslandığında o kadar düşüktür ki bunu sadece yaşam süresinin kısalığı ile izah etmek mümkün değildir.

Gelişmekte olan ülkelerde çok az kanser olgusu vardır.  Burada yaşayan insanlar gelişmiş ülkelere göç ettiklerinde, bir-iki nesil sonra bunların akrabalarında kanser sıklığı artmaktadır. Bu durum kanserin genetik nedenlerden çok çevresel nedenlere bağlı olduğunu ve bunların önlenebileceğini düşündürmektedir (6).

Kanser nedenleri

Amerika Kanser Derneği’nin bildirdiğine göre 2005’te 1.3 milyon kanserli olgudan 570, 280’i ölmüştür. Bunların üçte biri sigaraya üçte biri de beslenmedeki yanlışlıklara bağlıdır. Kalan üçte birin büyük bir bölümünü bilinmeyen nedenler ve diğer nadir nedenler oluşturmaktadır (7, 8).

Kanser nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
• Beslenme hataları (% 35)
• Sigara (% 30)             
• Enfeksiyon hastalıkları (% 10)
• Mesleki hastalıklar (% 4)
• Alkol (%3)
• Çevre kirliliği (%2)
• Gıdalara konan katkı maddeleri (%1)
• Bilinmeyenler (%15)

Kanser vakalarının yarısını akciğer, kalın bağırsak, meme ve prostat tümörleri oluşturur. Kalın bağırsak (kolon), meme ve prostat kanserlerinin yüzde 80’inde neden beslenme hatalarıdır ve rahatlıkla önlenebilirler.

Kanser tedavisi çok güçtür. Ayrıca trilyonlarca dolarlık bir büyük pazardır. Bu nedenle özellikle son yıllarda kanseri önleme ile ilgili halk sağlığı önlemleri son derece ihmal edilmiştir. Erken önleme tedbirlerinin yerini erken teşhis tedbirleri almıştır.

Kanserin başlaması ve/veya ilerlemesinin önlenmesi

Kanserin başlaması ve/veya ilerlemesinin önlenmesinin hemen hemen her aşamasında beslenme unsurlarının önemli bir rolü vardır (10).

Kanseri önleme yolları şöyle sıralanabilir:

• Kanseri aktifleştirecek enzimlerin inhibisyonu
• DNA’ya hasar veren serbest radikallerin temizlenmesi
• Kanser zehirlerini (toksin)  temizleyen (detoks) enzimlerin aktivasyonu
• DNA onarım mekanizmalarının harekete geçirilmesi
• DNA’ya hasar veren serbest radikallerin temizlenmesi
• İltihabın (enflamasyon) azaltılması
• Normal hücre ölümünün (apoptozis) gecikmesinin önlenmesi
• Bağışıklığın güçlendirilmesi
• Tümörün damarlanarak (anjiyogenezis) çevre organlara sıçramasının (metastaz) engellenmesi

Aşağıdaki tedbirlerle kanserlerin en az üçte ikisi önlenebilir:

• Un ve şekerden kaçınarak insülin direncini yenin.
• Hiçbir şekilde tatlandırıcı ve tatlandırıcı içeren ‘light’ hafif yiyecek ve içecek tüketmeyin.
• Katkı maddesi ilave edilmiş, paketlenmiş gıdaları yemeyin. Taş devri diyetini uygulayın.
• Bol taze sebze ve meyve yiyin.
• Yeterli omega-3 alın; ayçiçeği, mısır, soya, pamuk ve margarin gibi yağları diyetinizden çıkartın. Bunların yerine zeytinyağı ve doğal hayvani yağları (tereyağı, iç yağı ve kuyruk yağı) yiyin.
• Kefir, yoğurt, turşu, sirke, nar ekşisi ve boza gibi probiyotiklerden (faydalı mikroplar) zengin gıdalarla beslenin.
• Özgür dolaşan hayvanların etini ve yumurtasını yiyin.
• Pastörize sütlerden mümkün olduğunca kaçının. Kutu sütü tüketmeyin. Mümkünse mandıra sütü kullanın. Süt yerine süt ürünlerini (yoğurt, peynir) tercih edin.
• Günde iki diş sarımsak ve/veya 1 baş kuru soğan tüketin.
• Günde 1-2 tatlı kaşığı zerdeçal tozu tüketin
• Yeşil ve siyah çay tüketin (şekersiz!)
• Streslerden uzak durun.
• İyi uyuyun.
• Çevresel toksinlerden ve sigaradan uzak durun.
• D vitamini düzeylerinizi yükseltmek için dengeli bir şekilde güneşlenin ya da D vitamini takviyesi alın.
• Yeteri derecede egzersiz yapın
• Aşırı alkol kullanmayın
• İşlenmiş soya ürünü yemeyin.
• Yemekleri geleneksel yöntemler (buğulama, buharda pişirme) ile pişirin. Turbo fırınlar da kullanılabilir.
• Hızlı pişirme yöntemleri (mikrodalga gibi) besin kayıplarına yol açar; ayrıca kanserojen olabilirler.
• Daha çok toprak (güveç), cam ya da kalaylı bakır kapları tercih edin. Emaye ve çelik tencere daha sonraki tercihlerdir.
• Teflon ve alüminyumu ise kesinlikle kullanmayın.

Kaynaklar

1. Haber D. Roads leading to breast cancer. N Engl J Med. 2000;343(21):1566-8.
2. Hart RW, Setlow RB. Correlation between deoxyribonucleic acid excision-repair and life-span in a number of mammalian species. Proc Natl Acad Sci U S A. 1974 Jun;71(6):2169-73.
3. Strauss B, Turkington E, Wang J, et al. Mutagenic consequences of the alteration of DNA by chemicals and radiation. Adv Exp Med Biol. 1991;283:211-23
4. Seo YR, Sweeney C, Smith ML. Selenomethionine induction of DNA repair response in human fibroblasts. Oncogene. 2002;21(23):3663-9.
5. John Pickrell, National Geographic News 13 Temmuz 2004
6. Parkin DM, Muir CS, Whelan SL, Gao YT, Ferlay J, Powell J. Cancer incidence in five continents. Oxford: Oxford University Press , 1992(IARC scientific publications No 120.)
7. Finch CE, Tanzi RE. Genetics of aging. Science. 1997;278(5337):407-11.
8. Herskind AM, McGue M, Holm NV, et al. The heritability of human longevity: a population-based study of 2872 Danish twin pairs born 1870-1900. Hum Genet. 1996;97(3):319-23.
9. Doll R, Peto R.The causes of cancer:quantitative estimate of avoidable risks of cancer in the United States today. J Natl Cancer ınst 1981;66:1191-1308.
10. Hursting SD, Contwell MM, Sansbury LB, Forman MR. Nutrition and Cancer prevention: Targets, strategies and the importance of early life interventions. Nestle Nutr Workshop Ser Ped Program 2006; 57:153-202

Prof. Dr. Ahmet AYDIN
İÜ Cerrahpaşa Tıp Fak. Çocuk Sağlığı  ve Hastalıkları ABD Metabolizma ve Beslenme Bilim Dalı

Prof. Dr. Ahmet Aydın'ın son ayların çok satanlar listesinde yer alan ve çok konuşulan kitabı "TAŞ DEVRİ DİYETİ" kitabı hakkında ayrıntılı bilgi almak için lütfen tıklayınız...

Bu haber 1,686 defa okundu.