Senin öksürüğün hangisi?

14 Şubat 2011 09:40 tsi
Prof.Dr. Ahmet Rasim Küçükusta, "Öksürükten Teşhis" başlığı altında öksürük türleri hakkında bilgi verdi.

ÖKSÜRÜKTEN TEŞHİS VE ÖKSÜRÜK TÜRLERİ

Öksürüğün bazısı hastalıkla bazısı da bir mesaj verme çabasıyla ilgili. Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta ilginç öksürük tiplerini hakkında bilgiler verdi.

'Hadi canım sen de' ve 'Ayağını denk al' bu tiplerin iki örneği... Öksürük çeşitleri:

Psikojenik öksürük

Genel olarak, öksürük, organik bir hastalığın işaretidir, ama bazen sinirliliğe bağlı olarak psikolojik etkenler de kuru bir öksürüğe sebep olabilirler. Bu öksürük, kişi sinirlenince veya heyecanlanınca daha belirgin olur. Elbette, organik nedenli bir öksürüğün psikolojik etkenlerle artma gösterebileceği de unutulmamalıdır.

İnek öksürüğü

Ses telleri felci veya solunum kasları zayıflığında, ineklerde rastlandığı gibi, şiddeti fazla olmayan, güçsüz bir öksürük vardır.

Havlar gibi öksürük

Gırtlak hastalıklarında (iltihap, tümör) köpek havlamasına benzer sert bir öksürük görülür.

Metalik öksürük

Ana nefes borusunu ve büyük bronşları ilgilendiren hastalıklarda yüksek tonda, metalik tınılı bir öksürük saptanır.

Boğmaca öksürük

Boğmacada, ani, kuvvetli, tekrarlayıcı öksürük krizleri (bir günde 10-25 kez) vardır. Ağır olgularda boyun damarlarında genişleme, gözlerde dışarıya doğru fırlama, morarma görülebilir. Öksürük krizi sonunda ötme şeklinde tipik bir ses duyulur.

Kusturucu öksürük

Bazı şiddetli öksürük nöbetleri, örneğin boğmaca, kusma ile sonlanır. Bu duruma çocuklarda sıklıkla, erişkinlerde nadiren rastlanır. Bu tür kusmaların mide hastalıklarıyla hiçbir ilgisi yoktur.

İdrar kaçırtan öksürük

Daha çok, ileri yaşlardaki kronik astımlı hanımlarda görülür. Hasta, öksürükten çok idrar kaçırmaktan şikayetçi olduğu halde bunu doktora söylemeye çoğu zaman çekinir. Doktorun bunu sorması üzerine hasta bir taraftan utanmış gibi yapar, ama diğer taraftan da çok memnun olur.

Sigara öksürüğü

Sigara tiryakileri genellikle öksürdüklerinin ya farkında değillerdir ya da bunu hiç şikâyetten saymazlar. ‘Sigara içen birinin öksürmesinden daha tabii bir şey olabilir mi?’ diye düşünürler.

Oysa sigara içenlerdeki bu öksürük bronş tahrişinin bir belirtisidir. Bu hastalar için iyi ihtimal yeni başlayan bir kronik bronşit, kötü ihtimal ise bronş kanseridir. Hele her zamanki öksürüğün karakterindeki bir değişme kanserin ilk belirtisi bile olabilir.

Gece öksürüğü

Gece hastayı uykusundan kaldıran öksürüğe sol kalp yetersizliğinde, astımda, geniz akıntısı olanlarda ve reflüde rastlanır.

Dolu öksürük

Halk arasında balgamı olan hastalardaki öksürük dolu öksürük olarak tanımlanır. Öksürük sırasında salgıların hareketi hissedilebilir. Hasta öksürüğünün sonunda ya balgam çıkarır veya bunu yutar.

Gıcık şeklinde öksürük

Daha çok üst solunum yolları hastalıklarında rastlanan, boğaza bir şey yapışmış da onu atmak isteme çabasını gösteren bir öksürük tipidir.

Bir de öksürüğün komik türleri var!

Tuvalet öksürüğü
Tuvaletin kapısı vurulduğunda içerdeki kişinin çıkardığı öksürme sesidir. Sadece tuvaletin dolu olduğu anlamına gelir.

Konser öksürüğü

Ciddi bir öksürük tipi olup, bulaşıcıdır. Konser gibi uzun süre sessizlik gereken ortamlarda parça aralarında iki üç dinleyicinin başlattığı ve tüm salona yayılan, müzik tekrar başladığında sonlanan akut bir öksürük tipidir.

Ayağını denk al öksürüğü

Bir ortama girmeden önce ortaya çıkan ve içerdekilerin derlenip toparlanmasına fırsat vermeye yarayan öksürük tipidir.

Sınav öksürüğü

Çoktan seçmeli sınavlarda görülen öksürük tipidir. Sınıfın çalışkanına soru numarası gösterilir, o da doğru cevabı öksürük sayısı ile bildirir.

Yarışma öksürüğü

Sınav öksürüğünün bir alt tipi olarak da kabul edilebilir. Bunun en iyi bilinen örneği bizde ‘Kim 500 Milyar İster’ adıyla bilinen yarışmanın Almanya’daki versiyonunda yaşanmıştır. Seyirciler doğru cevapları öksürerek bildirmişler ve yarışmacı da büyük ikramiyeyi kazanmıştır. Ancak, sonradan bu durum anlaşılmış ve kazanılan paralar geri alınmıştır.

Hadi canım sen de öksürüğü

Genellikle kızlar ve kadınlar toplantısında rastlanır. Herkes birbirine hava atacak ya, baktınız ki biri gerçekten uçuyor, ne attığını o da bilmiyor, öhhöö diye bir öksürün, bakın nasıl renkten renge girip yere çakılıyor.

Ben de buradayım öksürüğü

Bir şey dağıtılırken ya da insanlar bir yere davet edilirlerken adınız geçmiyorsa kendinizi hatırlatmaya yarayan öksürüktür.

Aile var öksürüğü

Herkese açık bir ortamda, açık saçık şeyler konuşulurken ortaya çıkan çocukları ve aileyi koruma amaçlı öksürüktür.

Övünmek gibi olmasın öksürüğü

İnsanın kendini övmeye başlamasından önce aniden beliren bir öksürük türüdür.

Mikrofon öksürüğü

Mikrofondan sesinizin gelip gelmediğinin anlaşılmasına yarayan öksürüktür.

Neden öksürüyoruz?

Öksürük, esasında akciğerleri mekanik, kimyasal ve termal etkenlere karşı koruyan bir reflekstir ve bu yönüyle solunum sisteminin savunma mekanizmalarından biridir. Amacı, yabancı maddelerin havayollarına girmesini önlemek ve bunların ve havayollarındaki salgıların dışarı atılmalarını sağlamaktır.

Öksürüğün ortaya çıkmasına sebep olan duyarlı bölgelere öksürük reseptörleri denir. Bunların en çok bulundukları yerler gırtlak, ana nefes borusu ve büyük bronşlardır, ama burun, sinüsler, yutak, kulak zarı, dış kulak yolu, kalp zarı ve hatta midede bile öksürük reseptörleri bulunur. Tüm sağlıklı insanlar, havayollarını tahriş edecek kirli, dumanlı veya soğuk hava solunduklarında ya da solunum yollarına yabancı olan bir madde kaçtığı zaman hemen öksürmeye başlarlar. Zatürree, bronşit, astım gibi hastalıklarda solunum yollarında biriken fazla miktardaki salgılar da öksürük refleksi sayesinde balgam şeklinde vücuttan uzaklaştırılır. Astımı ve bronşiti olanların öksürüklerinin ilaçlarla kesilmesi doğru değildir. Öksürük, bozulan kalp ritminin tekrar eski düzenine dönmesini sağlayarak, hayat kurtarıcı bir özellik bile taşıyabilir.

Neden ‘zatürree başlangıcı’ teşhisini çok sık duyar olduk?

Son senelerde adını her geçen gün daha çok duymaya başladığımız “uydurma” bir hastalık bu zatürree başlangıcı! Artık öyle bir hal aldı ki zatürrenin bile önüne geçmeye başladı bu yeni moda uydurma hastalık. Aslında zatürree başlangıcı teşhisinin çok tutmasının ve bu terimin salgın bir hastalık gibi yayılmasının birçok sebebi olabilir diye düşünüyorum.

Çünkü, genellikle hastanın şikâyetlerinin tam olarak neye bağlı olduğunun anlaşılamadığı ve akciğer röntgeninin de normal çıktığı durumlarda hekimler tarafından konan kaçamak bir teşhis gibi geliyor bana. Ayrıca ispatı olan bir teşhis de değil. Başka bir doktor aynı hastayı görüp “Bunda zatürree falan yok” dediğinde, teşhisi koyan doktorun “Zaten başlangıçtı” deme şansı var çünkü. Doktor bu teşhisle böyle ciddi bir hastalığı daha başlangıçta yakalaması ve tedavi etmesiyle hanesine başarı puanı yazdırır. Ve bu sayede doktorun adı ‘Zatürreeyi daha başlamadan yakalayan müthiş doktor’ a çıkar. Üstelik bu teşhis hastanın her öksürdüğünde “Aman gene zatürree başlangıcı olmasın” diye doktoruna koşmasına sebep olur ki, bu biz muayenehane hekimlerinin arayıp da bulamadığı bir şeydir.

Yani yok mu böyle bir hastalık, her hastalığın başlangıcı gibi zatürreenin de başlangıcı olamaz mı?

Aslında her hastalığın bir başlangıcı vardır ve bu açıdan zatürree başlangıcı sözü hiç de yanlış değildir.

Ateş, öksürük, balgam, yan ağrısı, nefes darlığı gibi zatürree ile uyumlu şikâyetleri olan bir hastada fizik muayene bulguları da olmasına rağmen akciğer röntgeninde zatürreeye ait bir bulgu yoksa zatürree başlangıcı terimi kullanılabilir.

Hastanın akciğerlerinde iltihaplanma olmakla beraber, röntgenin teknik olarak kalitesizliği, hastanın vücudunun susuz kalması, zatürreenin kalbin arkasında kalan kısımlarda yerleşmesi gibi sebeplerle akciğer röntgeni normal bulunabilir.

Gelin görün ki, bizde konan zatürree başlangıcı teşhislerinin yukarıda anlattığım zatürree başlangıcı tablosu ile hiçbir alâkası yok. Bu durum, hastaların dikkatle dinlenip ayrıntılı olarak sorgulanmalarından sonra net olarak ortaya çıkıyor.

Geçmeyen öksürük zatürree başlangıcı olabilir mi?

Zatürree başlangıcı, bu örneklerde olduğu gibi sadece kısa zamanda gelip geçen öksürük şikâyeti olanlara çok konan bir teşhis değil. Uzun süren öksürük nöbetleri olan hastalar da bu teşhisten nasipleniyorlar. Son senelerde görülme sıklığı hızla artan ve standart antibiyotiklere, öksürük şuruplarına cevap vermeyen, benim İstanbul Bronşiti adıyla tanımladığım bir klinik tablo var. Doktorlar, her yaşta görülebilen ama daha çok 5 yaşından küçük çocuklarda rastlanan bu “geçmeyen öksürük” nöbetlerine teşhis koymakta zorlanıyorlar. Akciğer röntgeni, tomografi, alerji ve testleri, reflü incelemesi, PPD ve daha pek çok tahlil temiz çıkıyor. İçlerinde bronkoskopi yapılanlar bile var. Zatürree diyemiyorlar çünkü bu hastaların öksürük dışında zatürree ile ilgili ateş, balgam, iştahsızlık, hâlsizlik, düşkünlük gibi bir şikâyetleri olmuyor. Muayenede de laboratuar tetkiklerinde de zatürree bulgusuna rastlanmıyor. Akciğer röntgenleri “temiz” çıkıyor. O zaman da zatürree başlangıcı teşhisi ve en az yedi günlük “kuvvetli bir antibiyotik iğne tedavisi” Allah’ ın emri oluyor. İstanbul Bronşiti klinik tablosuna astım demek de bronşit demek de mümkün değil. Çünkü hastalarda alerji, hırıltı, nefes darlığı gibi astımın temel belirtileri olmadığı gibi, bronşitle uyumlu ateş, balgam, halsizlik, iştahsızlık gibi belirtiler de görülmüyor. Onun için de bronşit başlangıcı gibi uydurma teşhisler de ortaya atılıyor.

Belirtileri neler?
Başlıca iki tip zatürree tablosu vardır.
Tipik Zatürree: Genellikle bir üst solunum yolları enfeksiyonunu takiben ani olarak başlar. Yüksek ateş, üşüme-titremeler, öksürük, balgam, nefes alırken batar tarzda göğüs ağrısı, nefes darlığı, iştahsızlık, halsizlik gibi belirtilerle hastayı yatağa düşürür.
Atipik Zatürree: Daha sinsi bir seyir gösterir. Ateş çok yüksek değildir. Kuru inatçı bir öksürüğe karşılık, balgam hemen hiç bulunmaz. Göğüs ağrısı, nefes darlığı ve genel durum bozukluğu gibi belirtilere de çoğu zaman rastlanmaz.

Prof.Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
Muayenehane Adresi: Millet Caddesi. No:26 D:4 Küçüksaray Ap. Haseki-İstanbul.
Telefon: 0212 6319919 -0212 6319472
Sekreter: 0537 717 70 70
E-posta: ahmetrasimk@hotmail.com

 

Bu haber 1,959 defa okundu.