Ekrandan “erken ergenlik” çıktı!

25 Temmuz 2008 09:34 tsi
Araştırmacılar, çocuklarda erken ergenliğin başlıca sebebinin ekran ışığı olduğunu açıkladılar. Peki ya diğer sebepler? Erken ergenlik nasıl önlenir? Dr. Aysun Çetin’e sorduk.

Günlük hayatımızda teknolojik yeniliklerle rahatlık ve kolaylık getiriyor diye sunulan gözalıcı ürünler, zaman içinde bizim ve çocuklarımızın ömründen ömür götürüyor! Çocuklarımızı beslediğimizi, temizlediğimizi, eğlendirdiğimizi düşünürken erkenden yaşlandırıyoruz!

Peki erken ergenliğe sebep olan teknolojik ürünler hangileri? Erken ergenlik sebebi gıda, temizlik ve kozmetik maddeleri neler? Erken ergenliğin son 15 yılda hızla artmasının sebebi ne? Erken ergenlik nasıl önlenir? 

Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya ve Klinik Biyokimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Aysun Çetin sorularımızı yanıtladı.

Erken ergenlik nedir?
        
Ergenlik belirtileri kızlarda 8-13 yaş (ortalama 11-11.5 yaş ), erkeklerde ise 9-14 yaş (ortalama 11.5-12 yaş)  arasında başlar. Ergenlik bulgularının kız çocuklarında 8 yaş, erkek çocuklarında ise 9 yaşından önce ortaya çıkmasına “erken ergenlik” denir. Bu durum genellikle ergenlik hormonlarının zamanından önce faaliyete geçmesi sonucu ortaya çıkar. Olguların bir kısmında buna neden olabilecek altta yatan ciddi bir problem var iken bir kısmında yalnızca hipofizer zamanlama hatası olabilmektedir. 

Nedeni ne olursa olsun erken ergenlik çocuğun hem ruhsal hem de fiziksel gelişimini etkileyen bir durumdur. Bazen de ergenliğin başlama yaşı normal olup ilerlemesi çok hızlı olabilmektedir. Her iki durumda da kemik yaşı hızlı ilerleyerek büyümenin erken durmasına ve boy kısalığına yol açar. Bu çocuklar hem altta yatan neden hem de tedavi açısından zaman yitirilmeden değerlendirilmelidirler.

Erken ergenliğin belirtileri ve erken ergenliği ortaya çıkaran etkenler nelerdir?

Kızlarda ergenlik başlangıcının işareti meme gelişimidir. Meme gelişimi 8 yaşından önce başlarsa, erken ergenlik şüphesi ile incelenmesi gerekir. Eğer meme büyümesi ile birlikte hızlı boy uzaması, kemik yaşının ilerlemesi varsa bu kız çocukları erken ergenlik yönünden araştırılmalıdır. Bu kızlarda ergenliğe girilmesine neden olan hormonlar erken salgılanmaktadır. Bu olayda, beyindeki uyarıcı hormonların ve bu nedenle östrojenin erken salgılanması veya östrojenin dışarıdan alınması söz konusudur. Buna erken ergenlik denir. Erken ergenlik, kızlarda erkek çocuklarına göre daha sık görülür. Vakaların çoğunda neden bulunamaz. Altta yatan belirli bir sorun saptanamaz. Çevresel uyaranlar, aşırı tüketilen hormonlu gıdalar, psikolojik bazı sebeplerle erken ergenlik gelişebilir. Beyin patolojileri kızlarda çok nadirdir. Erkek çocuklarda  erken ergenlik daha az görülür. Patolojik olma olasılığı daha fazladır, vakaların yarısından fazlasında altta yatan ve incelenmesi gereken bir merkezi sinir sistemi patolojisi  vardır. Erken ergenliğe giren erkek çocuklarında testis ve penis büyür, hızlı boy artışı olur, ses kalınlaşır ve saldırgan, gergin  davranışlar ortaya çıkar.

Erken ergenliğin yol açtığı problemler nelerdir?

Erken ergenliğe giren hem kız hem de  erkek çocuklar, önce akranlarından uzun olurlar. Ancak daha sonra boyları kısa kalır. Erken ergenliğin psikolojik ve toplumsal sonuçları, büyümeyle ilgili olanlar da dahil olmak üzere önemlidir. Zamanından önce cinsel gelişmeyle ilgili kaygılar şunlardır;
altta yatan ciddi bir neden olabileceği korkusu,
uzun dönemde büyüme üzerinde olumsuz etkilerin olabileceği korkusu - kısa boyluluk ( önce akranlarından uzun olmalarına karşın, en son erişkin boylarının kısa olması),
kızlarda erken adet görmeye başlamış olmanın yaratacağı psikolojik sorunlar.

Ergenlik bazen normal zamanda başlar ancak 3-5 yıl sürmesi gerekirken daha kısa süre içinde tamamlanır. Bu da hızlanmış ergenlik başlığı altında incelenmesi gereken bir durumdur. Bu çocuklarda da, boy uzaması için yeterli süre olmadığı için boyların kısa kalma riski vardır.
Erken ergenlik bir hastalık durumudur ve araştırılması gerekir.

Niçin son 10 yıldır erken ergenlik çok sık duyduğumuz bir konu oldu?

İtalya’da Floransa Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, TV başında uzun zaman geçiren çocuklarda melatonin oranının düşük olduğunu bulmuşlar. Nedenin ekrandan yayılan ışık olduğu saptanmış... Yetersiz melatonin, uyku ritmini bozarak, ergenlik çağının başlangıcını düzenleyen sistemin değişmesine yol açıyor. Çocuklar hızlı büyüyor. Araştırmaya katılan 6-12 yaş arasındaki 74 öğrencinin tümünde aynı tablo saptanmış: Bir hafta hiç TV seyretmeyince melatonin oranı yüzde 30 artmış. 1950-1990 arasında İtalyan kız çocuklarda ergenlik döneminin başlangıcı 10 yaş, erkeklerde 11 yaş civarındayken, son 10 yılda en az bir yıl erkene çekilmiştir. Araştırmayı yürüten akademisyenlere göre başlıca neden, ekran ışığı.

Zengin ülkedeki çocuklar yoksul ülkedeki çocuklardan, kentte yaşayanlar kırda yaşayanlardan daha erken ergenliğe girer. Yoksul ülkelerin beslenme yetersizliği yaşayan çocuklarında ergenlik gecikir. Çünkü, ergenliğe giriş vücuttaki yağ oranının belli bir seviyeye çıkmasıyla başlar. Çocuklar genellikle 30 kilograma ulaştıklarında süreç başlar. Zayıf ve kısa boylular, şişman ve uzun boylu çocuklara göre, ergenlik çağına daha geç girer. Çünkü zayıf çocuğun hormon salgısı yetersizdir. Vücudunda yağ dokusu az olan atletler, balerinler, çok ağır spor yapanlarda ergenliğe giriş gecikir, kızlarda adet gecikmeleri gözlenebilir. Ergenlik yaşının düşmesinde, iyi beslenme kadar çevresel faktörlerin de etkisi var. Yani yediğimiz yemekte, yaşadığımız ortamda, kullandığımız eşyada bulunan hormon sistemini bozucu maddeler ergenliğe geçişi hızlandırıyor. Yüksek rakımlı ya da soğuk ülkelerde yaşayan çocuklar, deniz seviyesinde ve sıcak ülkelerde yaşayanlara göre ergenliğe daha geç girer. Siyah ırkta ergenlik, beyaz ırka göre erken başlar. Uzakdoğulu çocuklar ergenliğe, Batılılara oranla erken girer.

Ekonomik refahın artması, çocuk beslenmesinin değişmesi, proteinli gıda tüketiminin yükselmesi dünyada ergenlik yaşını düşürdü. Bu konudaki en çarpıcı örnek Japon genç kızlar. Japonya’da 1955’te kızlar 16 yaşında ergenliğe giriyordu. 1995’te ergenlik yaşı 12’ye düştü. 1955 ve 1995 yılları karşılaştırıldığında Japon kızların ağırlığı 11 kg artmış, boyları 12 cm uzamış.

Ortalama 15 yıl önce hayatımıza giren ve  gıda olarak tükettiğimiz ürünlerde yoğun olarak bulunan; kimyasal gıda katkı maddeleri, GDO'lar (Genetiği Değiştirilmiş Organizma), hormonların, erken ergenlik üzerindeki etkisi nedir?

Katkı maddeleri içeren hazır gıdalarla beslenmek çocukların ergenliğe erken geçmelerine neden olmaktadır. Belçika'da yapılan bir araştırmada tarımda kullanılan bazı ilaçların östrojenik etkiyi artırdığı kız çocuklarda erken âdet, erkek çocuklarda meme büyümesi yaptığı saptanmıştır. Danimarka ise erkek kısırlığının artışını bu ilaçlara bağlamıştır. Kuzey ülkelerinde yapılan bir çalışmada ise bu bölgede özellikle dondurulmuş balık tüketiminin çok fazla olduğunu, çocukluk çağı diyabeti görülme sıklığının yüz binde 45'ten 60'a çıktığını gösterilmiştir. Aynı gıdadan çok fazla miktarda çocuklara yedirilmemek, her gıdadan az az yeterince tüketmek gerekir. Hormonlu gıdaların . erken ergenliğe yol açtığı artık bilinen bir gerçek.

Şampuan ve ilaçlardaki hormonlar da sebep olan unsurlar arasında yer alıyor mu?

Şampuanlar çok miktarda kimyasal madde ile hormonal dengeleri bozucu maddeler  içeriyorlarsa, ilaçlardaki hormonlar  ise östrojen içeriyorsa  erken ergenliğe yol açabilir. Erken ergenliğe kullanılan plastik malzemeler, oyuncaklar, rujlar ve ojeler gibi nesneler de sebep olabilir. Annelerin kullandığı makyaj malzemeleri, kontrolsüz kullanılan pestisitler, bebeklerin poposunu temizlemek için kullanılan kolonyalı maddelerin içlerindeki maddeler erken ergenliğe yol açabilir.

Erken ergenlik konusunda anne- babalara ve çocuklara tavsiyeleriniz neler olabilir?

Çocuklarda  sağlıklı büyüme ve gelişme için aşırı yağlı,tuzlu,karbonhidrat içeriği yüksek besinlerden uzak durulmalıdır. Kola, gazoz, patates kızartması, hamburger, ekmek arası besinler , hormonlu gıdalar , bisküvi ve çikolata mümkün olabildiğince az tüketilmelidir.Çocuklar acıktıklarında yalnızca unlu ve tatlı besinleri yememelidirler,dengeli beslenmek çok önemlidir.Hızlı yemenin şişmanlığa yolaçma vb.sakıncaları çoktur,o yüzden çocuklara yiyecekleri yavaşça ve iyice çiğneyerek yemelerini tavsiye ederim. Çocuklarımızı spor yapmaya özendirmeliyiz.Spor erken ergenliği geciktirme de çok önemli bir faktördür. Ayrıca psikolojik kaygılarda erken ergenliğin sebeblerindendir,çocuklara mutlaka aile içi huzurlu bir ortam sağlanmalıdır.

Annelerin özellikle kız çocuklarında erken ergenlik belirtileri konusunda (meme gelişimi,pubik kıllanma) dikkatli olmalarını,böyle bir durumda hemen pediatri endokrin uzmanı bir doktorla görüşüp çocuklarını muayene ettirmelerini de mutlaka tavsiye ederim.Unutmayalım ki çocuklarımız Allah’ın bize verdiği en güzel nimetlerdendir.

www.iyilikguzellik.com özel Nihal Doğan

 
 
 

 

Bu haber 14,197 defa okundu.