FİTOTERAPİ: Bitkilerle tedavi

22 Temmuz 2008 09:33 tsi
Bitkilerin hastalıkları tedavide kullanımı asırlardır devam ediyor... Peki ‘Fitoterapi’ nedir? Nasıl uygulanır? Dünden bugüne ‘Fitoterapi’ hakkında merak ettiğiniz her şeyi sizin için araştırdık.

Fitoterapi, bitkilerin bilimsel temele dayalı akılcı bir yaklaşımla hastalıkların tedavisi veya önlenmesinde kullanımını anlamına gelmektedir.

Bitki ve Tedavi sözcüklerinden oluşan fitoterapi, terimi ilk kez, Fransız hekim Henri Leclerc (1870-1955) tarafından ‘La Presse Medical’ adlı dergide, 1939 yılında kullanılmış olsa da bitkilerin tedavide kullanılışı aslında insanlığın ortaya çıkışı ile başlar.

İlk insanlar, bitki ve hayvanları izleyerek tedavi yollarını bulmuşlar

Bitkilerle tedavi insanlığın yaratıldığı günden bu yana devam etmektedir. İnsanlar ortaya çıktıktan sonra kendilerinden önce var olan bitki ve hayvanları izleyerek tedavi yollarını deneme yanılma yolları ile bulmuşlardır. Anadolu’da insanlar çaresiz hastalıklara karşı Kaplumbağaları takip ederek onların yedikleri bitkileri kullanarak tedavi yollarını bulmuşlar. Tarih öncesi dönemde yazı olmadığı için sözlü aktarımlarla kuşaktan kuşağa geçmiştir. Bunlar yapılan kazılarla ortaya çıkmıştır. Araştırmacılar Güney Doğu Asya’daki kapalı toplumların yaşayışlarından ve iskelet kalıntılarından faydalanmışlarıdır. İnsanlar tarımı 8000 yıl önce buluyor. Göçebe hayattan yerleşik hayata geçişleri tarımı keşfetmeleri ile oluyor.‘Shanider 4 kazısı’nda M.Ö. 62000 yıl öncesine ait tohumlar bulunmuş ve halen Kuzey Irak’ta tıbbi amaçlı kullanılmaktadır. Alp dağlarında yapılan kazılarda 5300 yıl öncesine ait olan buz adam cesedin yanında kancalı kurt ve mantar bulunuyor ve ölümüne bunların sebep olduğu anlaşılıyor.

Yüzyıllarca denenen tıbbi bitkilere ait bilgiler yazının icadından sonra M.Ö. 2000 başlarından itibaren dikkatle kaydedilmiş ve kuşaktan kuşağa zenginleştirilerek aktarılmıştır.

Sümerliler tarafından M.Ö. 3000 – 700 yıllarında Mezopotamya’da kullanılmış bitkilerle ilgili ilk yazılı bilgiler Asur Kralı Assurbanipal’in (M.Ö. 668-627) kitaplığında çivi yazısıyla yazılmış 800 kil tablette bulunur. 120 mineral maddeye karşılık 250 bitkisel drog adının geçtiği kil tabletlerdeki bilgiler aynı zamanda en eski eczacılık kayıtlarıdır.

Bitkilerle tedavide kullanılan yaprak, çiçek, tohum, kök, kabuk, v.s., gibi bitki organlarına ‘DROG’ adı verildiğini belirtelim. Bazen tüm bitki, drog olarak kullanılır. Droglar, içindeki etkili bileşikler nedeni ile hastalıkların tedavisinde kullanılır. 

Bu arada ‘İLAÇ’ terimi: Birleşmiş Milletler Örgütü’ne bağlı olarak 1948’de kurulmuş Dünya Sağlık Örgütü ilacı, fizyolojik sistemleri veya patolojik durumları, kullananın yararına değiştirmek veya incelemek amacı ile kullanılan veya kullanılması öngörülen bir madde ya da ürün olarak tanımlamaktadır. İlaç, sadece patolojik duruma karşı etkili olmalı, diğer yapıları ve organizmanın fizyolojik aktivitelerini etkilememeli, etkisi doza bağımlı ve geçici olmalıdır.  Bitkisel ilaç dendiğinde de tedavi edici değere sahip bitki kısımlarından ( droglardan ) hazırlanan, ekstre veya distilatlar kullanılarak üretilen pomat, damla, şurup, draje, kapsül, tablet ve injektabl preparatlar anlaşılır. Bitkilerden elde edilen maddeler doğrudan ilaç yapımında kullanılabilirler.

Bitkisel ilaçları şöyle gruplayabiliriz:

• Bitkinin tümü, bir organı veya bunlardan hazırlanan tıbbi çaylar, tentürler, uçucu yağlar, sabit yağlar.
• Saf bileşikler: Droglardan izole edilen saf bileşiklerdir.
• Standardize edilmemiş ekstre: Kalitesi ve farmakolojik etkisi belli olmayan ekstre.
• Standardize ekstre: Klinik ve farmakolojik etkisi belli olan ekstre.

Dünyada 250.000 kadar bitki türü bulunmaktadır. 300 tanesi dünya çapında kullanılan bu türlerin % 6’sının biyolojik aktivitesi, % 15’nin ise kimyasal içeriği bilinir. 

XIX. Yüzyıl başlarından itibaren, kimyanın gelişimi sonucu doğada bulunmayan ve tamamen sentezle elde edilen maddelerin tedavi edici etkisinin yanında istenmeyen yan etkilerinin olması hatta bazen bunların hayatı tehdit edici boyutta oluşu, önemli bir sorunu da beraberinde getirdi.

Dünya Sağlık Örgütü günümüzde, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki halkın yaklaşık % 80’inin ‘GELENEKSEL TIP’ (= folklorik tıp, yerli tıp, ortodoks olmayan tıp, alternatif tıp, halk tıbbı, resmi olamayn tıp, halk hekimliği, halk eczacılığı ) bilgilerini kullandığını bildirmektedir. Söz konusu ülkelerde modern tıp uygulamalarının yanı sıra, tarihi ve kültürel nedenlerle ‘Geleneksel Tıp’ geçerliliğini korumaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü de, geleneksel tıp uygulamalarının modern bilimin ışığı altında değerlendirilmesine olanak sağlamak üzere, ilk olarak Çin’de uygulanan geleneksel sağlık programları ile 1970’den sonra ilgilenmeye başlamış, 1977 yılında bilimsel ve geleneksel tıbbın işbirliği gelişiminin hızlanması amacı ile, Cenevre’de bir toplantı düzenlenmiş, toplantının sonucu bir rapor halinde 1978’de yayımlanmış, aynı yıl, geleneksel tıbbı resmen tanımış, uygulamaya koyduğu ‘Geleneksel Tıp Programı’ ( Traditional Medicine Programme ) gereği Chicago’da Illinois Üniversitesi’nde NAPRALERT adlı veri tabanını kurmuştur. Bu sayede araştırıcılar, geleneksel olarak kullanılan bitkiler, bunların etkinliği ve geleneksel tıp sistemleri hakkında önemli ölçüde bilgi sahibi olmuşlardır. 

Bugün gelişmiş ülkelerde özellikle son yıllarda ‘Alternatif’ ve ‘Tamamlayıcı’ tıbba yöneliş vardır. 

Bitkisel ilaçları kullanmadan önce dikkat edilecek hususlar:

Önerilen ilaç formülasyonları içinde, ilk sıradakini tercih etmek gerekir.
Başka şekilde belirtilmemişse; infüzyon, dekoksiyon, buğu, losyon, tablet veya kapsül ve tentür hazırlanması ile ilgili standartlara uymak gerekir.
Bitkinin önerilen kısmından başkası kullanılmaz.
Evde yapamazsanız, güvenilir bir firmadan, tablet, fitil, uçucu yağ, merhem ve tentür alabilirsiniz.
İlacı kullanmadan önce uyarıları okumak gerekir.
İkiden fazla bitkisel ilacı dahilen veya haricen, kullanmamak gerekir.
Bitkisel ilaçların diğer ilaçlarla uyumlu olup olmadığına dikkat etmek gerekir.
Bitkisel ilaçlar rahatsızlıkla ilgili şikayetler geçene kadar kullanılır.
Eğer bir ilacı 3 haftadan fazla kullanacak olursanız, muhakkak bir doktora danışın.
Eğer 2 – 3 hafta içinde bir iyileşme olmazsa veya daha kötüye gidiş söz konusuysa ya da herhangi bir şüphe varsa, muhakkak bir doktorun görüşüne başvurulur.
Verilen miktarlar aksi belirtilmedikçe, daima kuru droglar içindir.

Çocuklar için doz belirtilmemişse, tüm dozlar erişkinler içindir.
Kural olarak;
6 – 12 aylık çocuklarda, erişkin dozun 1/10’u,              
1 – 6 yaş için, erişkin dozun 1/3’ü,                
7  - 12 yaş için ise, erişkin dozun  ½’si kullanılır.
70 yaşın üzerinde metabolizma yavaşladığından, yaşlıların erişkin öngörülen dozun ¼’ünü kullanmaları gerekir.
Belirtilen doza kesinlikle uymak gerekir. Dozu iki misli arttırmak etkiyi iki misli arttırmaz.
6 aylıktan küçük bebeklere hiçbir bitkisel ilacı hazırlamaya kalkışılmaz ve hazır formülasyonlar da doktor gözetiminde dikkatli kullanılır. 
Hamileliğin ilk 3 ayında, çok yaşamsal değilse bitkisel ve diğer ilaçlardan kaçınmak gerekir.
Tüm hamilelik sürecinde alkol içeren tentürlerden ve belirtilen bitkileri kullanmaktan kaçınmak gerekir.

Genellikle tıbbi bitkiler, öncelikle sağlık sorunlarının giderilmesinde işe yararsa da, büyük bir bölümünden, vücudu temizlemede ve besin takviyesi şeklinde de yararlanılır. Diğer bir deyişle, bu bitkileri hiçbir sorunumuz yokken de kullanarak sağlığımızı sürdürebilir ve hastalıklardan korunabiliriz. Aslında tüm bitkisel tedavi şekillerinde amaçlanan, hastalığın tedavisi değil, sağlıklı yaşamın korunmasıdır.

Kaynak: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği

www.iyilikguzellik.com özel Nihal Doğan

 

Bu haber 1,967 defa okundu.